EERSTE EN TWEEDE WEG NAAR VENETIË

1.
In mei 2012 heeft het Mondriaan Fonds curatoren opgeroepen om een plan in te dienen voor de Nederlandse inzending van de 55ste editie van de Biënnale van Venetië in 2013. Het ging om een beknopt plan, passend bij wat door het Fonds een ‘statelijke manifestatie’ (budget 450.000 euro) werd genoemd. Negenenzeventig curatoren hebben met tweeëntachtig plannen aan deze oproep gehoor gegeven. Naast freelance curatoren hebben ook verschillende musea en presentatie-instellingen plannen ingediend.
Alle 82 plannen zijn beoordeeld door een (deels) internationale commissie, die bestond uit Hester Alberdingk Thijm (directeur AkzoNobel Art Foundation), Defne Ayas (directeur Witte de With in Rotterdam), Jan Debbaut (freelance curator en eerder directeur Van Abbemuseum in Eindhoven en directeur collecties Tate Museums in Londen) en Rein Wolfs (directeur Kunsthalle Fridericianum in Kassel). Voorzitter was de zojuist aangetreden directeur van het Mondriaan Fonds, Birgit Donker.
De selectiecommissie was onder de indruk van de kwantiteit en de kwaliteit van de ingediende voorstellen. Volgens de commissie toonde de grote respons aan dat de open call een snaar had geraakt en de verbondenheid van de Nederlandse kunstwereld met het Nederlands paviljoen liet zien. Vier plannen zijn geselecteerd geweest voor de shortlist.
Eind augustus 2012 koos de commissie voor de presentatie ‘Room with Broken Sentence’ van Lorenzo Benedetti en Mark Manders als beste plan om Nederland in 2013 op de Biënnale van Venetië te vertegenwoordigen.

2.
In de loop van september 2012 is het Mondriaan Fonds door twee curatoren, Tijmen van Grootheest en Nina Folkertsma die ook een plan hadden ingediend, benaderd om in februari 2013 een ‘Salon des Refusés’ te organiseren waarbij alle inzenders alsnog een podium zouden krijgen om hun tentoonstellingsplannen op een aansprekende manier te komen presenteren voor museumprofessionals en geïnteresseerden. Het Mondriaan Fonds was direct enthousiast over dit idee. Het Fonds wilde graag meewerken aan het zichtbaar maken van de enorme ideeënrijkdom en al die bijzondere plannen die hebben meegedongen om Nederland te vertegenwoordigen. Het Fonds hoopte dat gehoor geven zou worden aan deze oproep om deel te nemen aan de ‘Salon des Refusés’.
De manifestatie zou op donderdag 7 maart van 15 tot 21 uur  in de aula van de Gerrit Rietveld Academie plaatsvinden, met als ondertitel 'de 2e weg naar Venetië'. Bijna dertig curatoren hadden aangegeven mee te willen doen. Met de manifestatie wilden de initiatiefnemers en het Fonds ook de kwaliteit van Nederlandse tentoonstellingsmakers en kunstenaars laten zien. 
Iedere curator zou 5 minuten de tijd krijgen om zijn/haar voorstel te presenteren. Alles mocht: beeld, geluid, dansje of alleen een tekst voorlezen. Het publiek - vertegenwoordigers van musea en andere geïnteresseerden uit de wereld van kunst en cultuur - zou de jury vormen en de 'geweigerde winnaar' bepalen. De prijs voor de 'geweigerde prijswinnaar' zou niet bestaan uit wat eerst de bedoeling was: een tentoonstelling in ‘het andere Rietveld Paviljoen’ (het glazen paviljoen van Rietveld bij de Rietveld Academie), maar - sic - uit twee vliegtickets en drie nachten verblijf in Venetië tijdens de openingsdagen van de Biënnale. Presentator van deze middag/avond zou zijn Hans den Hartog Jager en commentator Lex ter Braak.
Op18 april 2013 heeft het Mondriaan Fonds laten weten dat de‘Salon des Refusés’ géén doorgang zou vinden. De initiatiefnemers waren na uitvoerig beraad tot de conclusie gekomen dat hun plan te weinig steun had in het veld. Van de 79 inzenders gaven uiteindelijk slechts 24 curatoren aan aan de Salon deel te willen nemen. De initiatiefnemers achtten het niet legitiem om uit dit relatief kleine gezelschap een ‘geweigerde winnaar’ aan te wijzen.
‘Wij vinden het ontzettend jammer, we hadden ons verheugd op een ideeënrijke, inspirerende en vrolijke bijeenkomst. Toch is het een leerzame ervaring geweest waar wij mogelijk iets mee kunnen voor de volgende keer’ aldus de directeur van het Mondriaan Fonds in haar brief.

*
Ik was een van de 'freelance' curatoren die in 2012 een plan heeft ingediend. Ik heb dat onder meer gedaan vanuit een persoonlijke behoefte om tegenspel te bieden tegen de agressieve en laatdunkende houding ten opzichte van de kunst die tentoongespreid werd door diegenen het toen in de Nederlandse maatschappij en politiek voor het zeggen hadden.
Het voorstel dat ik heb ingediend bestond uit een groepspresentatie met nieuw gemaakt werk van drie kunstenaars en een architect. Mijn voorstel voorzag ook in een actueel cultureel context-programma op de achtergrond door middel van toepassing van augmented reality en side events. Bij de uitwerking van dit achtergrondprogramma wilde ik op bepaalde onderdelen ook de kunstenaars en de architect die ik zou uitnodigen betrekken; voor het algehele programma de Jan van Eyck Akademie in Maastricht.
Ik ben tevens een van die bijna dertig curatoren geweest die aan de ‘Salon des Refusés’ mee wilden doen, ook al vond ik de naam, die ongetwijfeld ironisch bedoeld was, en de vorm ervan, die van een wedstrijd, verkeerd. Er woei inmiddels (najaar 2012) dan wel een andere wind, maar het zag er niet naar uit dat de materiële en immateriële schade die dat jaar op het gebied van de kunsten was aangericht in de nabije toekomst geheel of gedeeltelijk hersteld zou worden. ‘De toon is anders. nu nog de inhoud’, aldus een kamerlid bij de recente behandeling van de cultuurbegroting. Wat dat betreft was de achtergedachte van het voorstel dat ik heb gedaan nog steeds actueel.
Dit geldt ook voor de bijdrage die ik als 2e weg (een virtuele weg) naar Venetië wilde leveren. Die staat nu op deze website: > een virtuele vuist.

ndk, 20  feb 2013