Eerste Wacht 1   SOMNUS

Eerst een korte terugblik op de situatie waarin de protagonist van Palinuro zich bevindt - als hij tijdens zijn wacht probeert aan de verleiding van de slaap weerstand te bieden. Ik heb toen (1989) vooral de verborgen strekking van het Palinurusver­haal gevolgd, waarop naar mijn weten de Britse auteur Cyril Connolly als eerste heeft gewezen. Connolly vond de manier waarop Palinurus verdwijnt tamelijk verdacht. Volgens hem kon het verhaal zoals Vergilius dat vertelt ook anders dan gebruikelijk gelezen worden. In zijn visie is de stuurman van Aeneas niet per ongeluk in zee gevallen, maar heeft hij onder het mom van een ongeluk doelbewust de benen willen nemen, omdat hij zijn hooggestemde baas en diens goddelijke missie meer dan beu was geworden.
Dit gegeven - desertie uit afschuw van het geweld en verraad, de prijs die voor het tot een goed einde brengen van een verheven missie blijkbaar betaald moet worden - is destijds voor mij een belangrijk uitgangspunt geweest. Ik heb het toen in het midden willen laten of het bij Palinurus om een doelbewuste vlucht om ideële redenen ging of om een vlucht als gevolg van een zekere bewustzijns­vernau­wing. Een daad als deze kon niet alleen in een ideële overtuiging een verklaring vinden, omdat aan woorden als 'droeve droom' en 'onverdiend' te veel psychologi­sche en emotione­le associaties kleven.
Ik heb dit psychologisch-emotionele aspect, eveneens in navolging van Connolly, vooral in het motief van het verraad van Aeneas ten op zichte van Dido gezocht, al heb ik daarop destijds niet al te veel nadruk willen leggen. Dit aspect heb ik toen meer impliciet in de stijl van Palinuro (ritme van beeld, muziek en geluid) verwerkt en in een aantal reeksen van symbiotische beelden in de secundaire beeldlagen.
Deze emotionele gevoeligheid ten opzichte van geweld en verraad zou best eens een nog diepere psychologische basis kunnen hebben. Misenus - protagonist van een ander videowerk van mij en naar mijn opvatting een tegenpool van Palinurus - zou diens gevoeligheid hieromtrent een vorm van overgevoelig­heid gevonden hebben.
De studie die ik nu ga verrichten wil bij deze overgevoelig­heid aansluiten. En dan niet uitsluitend vanuit Palinurus maar ook vanuit een ander personage. Een personage dat ik voor het gemak voorlopig 'ik' zal noemen. Want, al het is dan wel enige tijd terug dat Palinurus in zee gevallen is en met een hoofd vol symbiotische beelden op volle zee een dood waar hij nog geen weet van had tegemoet lag te drijven: deze beelden spoken nog wel in mijn hoofd - ook al lig ik niet in zee en zit ik levend en wel over mijn werktafel gebogen.
Nog even terug naar Connolly - naar de laatste alinea's van zijn boek (The Unquiet Grave, Londen 1944, geschreven onder het pseudoniem Palinurus).
Daarin neemt hij een laatste draad op waarmee hij de Griekse betekenis van de naam van Palinurus verbindt met een epigram van Martialis. Hij wijst erop dat de twee woorden daarin die eveneens op water slaan ook een seksuele betekenis hebben. Dit opent volgens hem 'mogelijkheden tot een diepe analyse op Freudiaanse basis, als de tijd het toelaat - en er geld voor beschikbaar is.'