VULCANO EOLICO

De video-installatie VULCANO EOLICO bestaat uit drie monito­ren en een videoprojectie. De monitoren zijn op sokkels geplaatst, die dicht tegen elkaar aan staan en samen een geheel vormen. De videoprojectie is op de muur of op een projectiescherm rechts van de monitoren. De drie monitoren laten een panorama­beeld zien van de rand van de grote krater van het Eolische eiland Vulcano. De videoprojectie toont een gedeelte van de ruimte boven de krater. Deze ruimte is eveneens onder­deel van het panorama, maar dan iets meer naar rechts opgescho­ven.

Hoofdmotief van het werk is de vulkanische rook die uit een spelonk aan de buitenkant van de krater vlak onder de rand ontsnapt en vanwege de windrichting tijdens het maken van de opnamen over de kraterrand heen wordt gebla­zen. Dit is de rook die de rook­pluim vormt die karakte­ris­tiek is voor Vulcano en die, getuige de verzen van Vergili­us, al eeuwenlang de aanblik van het eiland bepaalt.
Op de drie monitoren ziet de toe­schouwer de rook­sliert continu van links naar rechts voorbij­trekken. In het projectiebeeld ook, maar dan is de rookpluim intussen veel breder geworden en al enigs­zins aan het verwaaien. Af en toe zijn op de derde monitor kleine rooksliertjes te zien die net over de rand van de krater uit de aarde vrijko­men. Deze rookpluimpjes stijgen vanwege de luwte daar in tegen­gestelde richting op en zijn soms van invloed op de dyna­miek van de andere rook, daar waar die de kraterrand net aan het passeren is.
Dit motief van voorbijtrekkende rook verbeeldt het domein van de klassieke goden Vulcanus en Aeolus en is bijna zonder onderbreking voor nagenoeg de gehele duur van de installatie te zien.

Door dit hoofdbeeld heen zijn een aantal reeksen van zeer korte beelden geweven, die soms volledig door de rook heenbreken, maar meestal half achter de rook verscho­len blijven. Deze beelden zijn voor een belang­rijk deel afkom­stig uit TV-jour­naals en docu­mentaires, die in de eerste helft van 1991 voor dit projekt verzameld zijn.
In deze reek­sen, die elk een eigen ritme hebben, is een eigentijdse ver­werking van een aantal thema's rond Vulcanus en zijn associ­atie met andere mythologische figu­ren te zien, in het bijzonder met Minerva en het monster Typ­hoon. Vulca­nus was de god van het vuur, de smid van Jupiter en soms van andere goden en de maker van allerlei vernuf­tige din­gen. Vanwege zijn associ­atie met het vuur is hij lange tijd als de grondleg­ger van de menselijke be­scha­ving be­schouwd. Hij werkte samen met Minerva, die, naast de bete­kenis die zij had als bescherm­ster van hand­werk en toege­paste kun­sten, niet alleen de godin van weten­schap en wijsheid, maar ook een godin van de oorlog was. De verhalen rond de geboorte van Vulca­nus vallen soms samen met de verhalen rond de geboorte van het monster Typ­hoon. Dit monster, dat diep in de aarde tussen Sicilië en Italië zat opgeslo­ten, is zowel symbool van het rommelen van vulkanen en aard­bevingen als van vernietigende storm­krachten.

In tegenstelling tot mijn eerdere video-instal­laties, waarbij de verschil­lende beeldlagen over alle monito­ren verdeeld werden, zijn de secundaire beeldlagen nu gro­tendeels op één plek - het projectie-beeld - geconcentreerd. Met name de drie beeldlij­nen die geasso­cieerd zijn aan het gezamen­lijke werk­terrein van Vulcanus, de dubbel­slachti­ge Minerva en het mon­ster Typ­hoon. Deze beeldlagen zijn alleen in het geprojecteerde beeld, half achter de rook te zien. Andere met Vulcanus c.s. verbon­den thema's - zoals associa­ties met het vuur, krachten in de natuur, oerelemen­ten en primitieve bescha­vings­vormen - worden getoond in de beelden die volle­dig doorbreken. Voor een deel zijn deze beelden gebed in de drie reeds genoemde beeldlijnen van het projectiebeeld, maar soms ver­schijnen zij ook, en dan syn­chroon, op alle schermen: monito­ren en projectiebeeld.
Op de drie aaneengesloten monitoren komen, afgezien van de eerdergenoemde synchroon­beelden, alleen beelden voor die niet afkomstig zijn van televisie­registraties, maar die speciaal voor dit projekt in de ruïnes van Pompeï zijn opgenomen. Deze beelden zijn afwisse­lend in los verband en in de vorm van 'gebroken' synchroonmixen te zien. Deze Pompeï-synchroonmixen vinden hun vol­tooiïng in het projectiebeeld, dat op die momenten (televisie)beelden ver­toont van ruïnes en wat daarmee gepaard gaat als gevolg van de oorlog die tijdens het verzamelen van de televi­sie­beelden voor dit projekt gaande was.

De tweedeling die er tot op zekere hoogte is tussen de drie monitoren en de videoprojectie is ook doorgezet in het geluid van de installatie. Voor de 'Eolische' kant van dit projekt heeft Pien Stades een muziek­stuk gecom­po­neerd voor een instrument, bambuso sonoro geheten, dat ontwik­keld is door Hans van Koolwijk. Deze compo­sitie, door Pien Stades zelf uitge­voerd, is gekop­peld aan het hoofd­beeld van de drie moni­to­ren en de videoprojectie. Het 'Vulcanische' ele­ment is door Rob Glotzbach vormgege­ven. Hij heeft een smeltkroes van geluiden voor het  geprojecteerde beeld gemaakt, alsmede de geluiden voor de syn­chrone beelden.

De remix op deze DVD is een configuratie van drie pictures-in-picture bestemd voor één video-projectie op drie panelen en projectiescherm of wand.

(ndk 1992-2004)

---

installatie (1991-92)
concept en script Nol de Koning, camera Louk Vrees­wijk, Nol de Koning; montage Ivo van Stiphout; geluids-band Rob Glotzb­ach; geluidsafwerking Studio Barra­deel, Amster­dam; postproduk­tie MonteVide­o, Am­sterdam; muziek Pien Stades WINDKRACHT 7 uitgevoerd door de componist op een bambuso sonoro, gemaakt door Hans van Koolwijk;
vier videotapes 32'30", kleur, geluid (stereo), drie videomonitoren, een videoprojectie (scherm of wand)

remix (2004)
concept en script Nol de Koning, online montage Ramon Coelho, postproduktie Nederlands Instituut voor Mediakunst Montevideo/TimeBasedArts, Amsterdam; 33'24"