OVER DE RELATIE PALINURO & MISENO

De parallellen tussen Palinurus en Misenus zijn opmer­ke­lijk. Beide perso­nages laten het leven bij het einddoel van de tocht. Beiden zijn door Vergili­us naar de figuur van Elpenor uit Home­rus' Odyssee gemo­del­leerd. En naar beiden is een kaap in Italië vernoemd. Desondanks bestaan er ook grote ver­schil­len.
Voor mij komt de betekenis van Palinu­rus in het kort hierop neer, dat hij het cultuurhistori­sche type beli­chaamt, dat zich rekenschap geeft van zowel de gevol­gen van zijn per­soonlijke ambi­ties, als van de maatschappe­lijke ontwikke­lingen waarvan hij deel uit­maakt. Deze interpre­tatie is mede gebaseerd op het commen­taar van de Engelse schrijver Cyril Connolly, dat naast mijn grote bewondering voor de vorm­kracht van de Aeneis, tevens inspi­ra­tiebron voor PALI­NURO is geweest. Bij mijn interpretatie van Palinurus heb ik mij zowel naar vorm als naar inhoud op het diepste innerlijk van mens en wereld willen richten. MISENO daaren­tegen beweegt zich meer op het terrein van de werkelijk­heid - onze werkelijk­heid. De manier waarop Vergilius Mise­nus laat optreden is zo verschillend aan die van Palinurus, dat hij voor mij het type is gaan vertegen­woordigen, dat zich niet al te veel reken­schap van zijn doen en laten geeft, met alle noodlottige gevolgen van dien. De relatie tussen beide installaties is die van protagonist en antagonist.
De verdeling protagonist-antago­nist over twee afzonderlijke installaties is al tijdens het werken aan PALINURO ontstaan en werd ingegeven door de manier waarop ik bij de selectie van TV-beelden voor Pali­nurus' geestes­beel­den te werk ben gegaan. Ik heb het beeldmateriaal toen vanuit een lyrische invalshoek - met vooral aandacht voor de hartstoch­telij­ke krachten van de natuur (Poeschl) - bekeken, terwijl de verzame­ling, voor het overgro­te deel bestaan­de uit docu­men­taires, hoofdzake­lijk uit critische beel­den bestaan en over het algemeen het bizar­re van onze tijd willen tonen. De installatie MISENO is tot stand gekomen omdat ik deze kant van het beeldmateri­aal niet ongebruikt wilde laten. De contraste­rende be­grip­pen protago­nist en antago­nist hebben mij tot leidraad gediend, niet alleen als tegengestelde figuren maar ook als figuren die elkaar aanvul­len. Zodoende is er een comple­men­tair verband tussen de beide instal­la­ties onderling, die niet alleen inhoudelijk maar ook in de vorm uitge­werkt is.
Victor Poeschl heeft in zijn boek 'Die Dichtkunst Virgils - Bild und symbol in der Aeneis' erop gewezen dat in alle onderde­len van het dichtwerk licht over­scha­duwd wordt en in duisternis licht doorbreekt, hetgeen terug te voeren is op het klassie­ke stre­ven om binnen tegenstel­lingen een harmo­nisch evenwicht te berei­ken. Dit streven is voor mij een be­lang­rijke maatstaf geweest bij het maken van PALINU­RO en MISENO.

(ndk 1990)