PALINURO
Het uitgangspunt van het videowerk is het verhaal van Palinurus, de stuurman van Aeneas, die tijdens zijn wacht door slaap overmand overboord viel en drie dagen ten prooi was aan de stormen van de zee. Toen hij tenslotte ongedeerd het vasteland van Italië bij Velia bereikte werd hij door de bewoners van die plaats vermoord, nadat zij hem tevergeefs hadden willen beroven. De titel van het werk is ontleend aan de naam van de kaap in de buurt van de plaats, waar zij zijn lichaam onbegraven achterlieten.
Dit verhaal, door Vergilius in het vijfde en zesde boek van de Aeneis beschreven, doet voorkomen alsof Palinurus vlak voor het einddoel van de tocht een ongeluk is overkomen. Daarover wordt echter verschillend gedacht. PALINURO volgt interpretaties van diverse auteurs, waaronder de Engelse criticus en essayist Cyril Connolly, die menen dat Palinurus opzettelijk van boord is gegaan. Hij zou dit gedaan hebben omdat hij niet langer in het ideaal van de zwerftocht: het stichten van de stad, die over de wereld zou gaan regeren, kon geloven. "Vergilius kende de prijs van het Rijk; de prijs aan leed, en de prijs aan geweten en aan zovele bevallige dingen. Dat hij die prijs kende, laat zijn gedicht zo duidelijk zien dat men onlangs op de gedachte is gekomen dat het gedicht een felle aanval op Augustus en de alleenheerschappij is." (W.J. Knight, door Connolly geciteerd.)
De installatie bestaat uit drie videoschermen en een fotowerk en wordt in een verduisterde ruimte opgesteld. Een rondzwaaiend vuurtorenlicht bij nacht vormt het hoofdmotief op de middelste van de drie videoschermen. Palinurus zelf wordt nergens afgebeeld. Hij is alleen door de beelden van zijn geestesoog te kennen, die over de drie monitoren glijden, terwijl zijn blik op de kust is gericht. Aan de wand tegenover de monitoren hangt een sterk uitvergrote foto van de zee, die telkens wanneer de lichtbundel van de vuurtoren naar voren wijst (en de middelste monitor zelf lichtbron wordt) voor een kort moment oplicht. PALINURO is daarmee gebaseerd op twee vormen van projectie: een fysische van centrale monitor op fotowerk en - in tegenovergestelde richting - een psychische van Palinurus' geestesbeelden op drie monitoren.
Het hoofdmotief - vuurtoren en zee - bestaat uit beelden die op locatie zijn opgenomen. Palinurus' geestesbeelden, welke in meerdere beeldlagen door het hoofdmotief zijn geweven, zijn geput uit een verzameling van TV-beelden, die in de eerste helft van 1989 speciaal voor deze installatie is aangelegd.
In het eerste deel (Te Palinure Petens) verbeeldt de vuurtoren de kust bij Cumae, wanneer Palinurus wacht houdt. In het tweede deel (In Unda) de kust bij Velia, die Palinurus, drie dagen later, aanstonds zal bereiken.
Ter overbrugging van de tijd dat de installatie niet loopt is er een vierde tape van alleen een vuurtorenlicht, afgespeeld op de middelste monitor. De fysische projectie is dan op zijn sterkst. Deze tape wordt uitgeschakeld zodra de installatie door de toeschouwer gestart wordt.
De remix op deze DVD is een configuratie van drie pictures-in-picture bestemd voor één videoprojectie op drie panelen en projectiescherm of wand.
Het motto van het werk: te, Palinure, petens, tibi somnia tristia portans insonti (u zoekend, Palinurus, droeve droom u brengend - onverdiend) is ontleend aan de droompassage uit de Palinurus-episode van het vijfde boek, waarin somnia tristia volgens R.D. Williams "a vague phrase of foreboding" betekent, "where 'somnia' does not mean specifically 'dreams' but rather 'the sleep that brings doom'."
(ndk 1989/2002)
---
> klik hier voor vertoning van de remix van Palinuro in mp4 op Vimeo
---
installatie (1989)
concept en script Nol de Koning, camera Louk Vreeswijk, montage Ivo van Stiphout, geluid Rob Glotzbach, muziek Hector Berlioz Chanson d'Hylas (uit Les Troyens), postproduktie MonteVideo, Amsterdam;
vier videotapes 32'30", kleur, geluid (stereo), drie videoschermen, fotowerk 120 x 120 cm; collectie Rijksdienst Beeldende Kunst, Den Haag
remix (2002)
concept Nol de Koning, online montage Ramon Coelho, postproduktie Nederlands Instituut voor Mediakunst Montevideo/TBA, Amsterdam; 32' 17"
|