ET IN ARCADIA - ELISSA'S GLOED

De verdwijning van Palinurus

uit: P. Vergilius Maro, Aeneis boek 5 (v. 812-871)

Nederlandse verzen A. Rutgers van der Loeff

Na het stichten van een stad voor de Trojanen die op Sicilië willen achterblijven, maken Aeneas met zijn overgebleven tochtgenoten aanstalten om naar Italia te vertrekken. Venus, nog steeds bezorgd over Juno’s vijandigheid jegens de Trojanen, vraagt Neptunus haar te beloven Aeneas op dit laatste traject te beschermen zodat hij de kust van Italia veilig kan bereiken. De zeegod doet de belofte, maar zegt wel dat dat ten koste zal gaan van één leven. Nadat Neptunus het zeeoppervlak heeft bedaard vervolgt hij met een bont gezelschap van monsterlijk gebroed zijn weg en ook Aeneas vertrekt.

Neptunus’ belofte met als prijs een zoenoffer.

(...) “Vrees niet! Hij zal gerust d’ Avernushaven halen naar uw wens. Slechts één man zult g’ op zee verliezen: één zal lossing zijn voor velen.”

Toen de god zo de godin verblijd had met zijn woord, betoomde hij zijn paardenspan met goud en schuimend bit. - Hij laat de teugels los: in blauwe wagen vliegt hij over ‘t vlak, bedaart de woelge golven en verdrijft de donderwolken van het dreigend zwerk. Hem vergezelt een monsterlijk gebroed, van Glaucus en van Phorcus d’ oude troep, met Tritons en Palaemon, Ino’s zoon, links Thetis, Melite en Panope, Nisaeë, Spio en Cymodoce. - Aeneas’ vaderzorg werd afgelost door ‘n vleug van luchtige blijmoedigheid. Fluks werden alle masten opgericht en handen naar de riemen uitgestrekt. De schoten tegelijk gevierd, nu links, dan rechts en beurtelings de ra’s de winden tegemoet- of meegedraaid.

Palinurus’ droeve droom en beproeving.

De schepen voeren voort met gunstge bries. Van ‘t voorste schip hield Palinurus ‘t roer, naar wie der andren koers zich richten moest. De nacht had welhaast ‘t hoogtepunt bereikt, en op de harde doften rustten zacht de roeiers, toen van ‘s hemels sterrentrans de slaapgod neergleed door de donkre lucht, u zoekend, Palinurus, droeve droom u brengend - onverdiend. Op hoge plecht begon hij, Phorbas lijkend, dit gevlei:

“De vloot heeft voorspoed, zoon van Iasus, er staat een vaste bries. Uw wacht is om. Leg ‘t hoofd nu neer en gun uw ogen rust, zolang ‘k uw plichten van u overneem!”

Maar Palinurus keek hem nauwlijks aan:

“Zou ik niet weten wat een kalme zee met weinig golfslag te beteeknen heeft? Zou ik dit monster ooit vertrouwen, ik Aeneas - stel je voor! - aan schone schijn van wisslend weder overlaten, ik die toch zo vaak daardoor bedrogen ben?”

Zo sprekend hield het roer hij stevig vast en d’ ogen naar de sterren strak gericht.

Palinurus’ raakt bedwelmd en valt in zee.

Toen heeft de god een twijg met Lethe’s nat en met bedwelming uit de stroom der Styx hem boven ‘t hoofd gezwaaid en al ‘t verzet gebroken van zijn slaapomfloerste blik. Zodra hem rust ontspanning had gebracht, stortte zich Slaap op hem en wierp hem met een deel der plecht en ‘t hele roer in zee, hals over kop, met vruchtloos hulpgeroep. Zelf wiekt’ in d’ ijle luchten hij omhoog.

Aeneas’ vloot vaart verder zonder Palinurus.

Maar niettemin voer veilig, onvervaard de vloot, zoals Neptunus had beloofd. Reeds naderden zij der Sirenen rots, gevaarlijk eens, van veel gebeente wit, thans slechts een branding, bruisend reeds van ver, toen bleek hoe ‘t vaartuig zonder stuurman voer. Aeneas stuurde die nacht zelf het schip en klaagd’ ontroerd door ‘t onheil van zijn vriend: “O Palinurus die het heldre weer te veel vertrouwd hebt, onbegraven zult gij liggen op een onbekende kust.”

(v. 812-871)

> Elissa's (Dido's) dood - > De verdwijning van Palinurus - > Van Apollo bezeten - > Bij de Sibylla van Cumae